Küba’nin gündemini ve kosullarini yakindan takip edenlerin oldukca iyi bildigi, uzaktan kulak ucu ile misafir olanlarin ise detaylarina hakim olmadiklari bir kac konuda ciddi gelismeler var. Hem pandemi sonrasi adayi ziyaret etme niyeti olanlari, hem de Küba’nin siyasi gündemini, özellikle de Fidel sonrasini takip edenleri ilgilendiren gelismeler bunlar.
Kisaca hatirlarsak, 1990’larda SSCB ve sosyalist bloğun dagilmasi sonrasinda, Küba’da ‘Özel Dönem’ olarak adlandirilan, yaklasik onyil kadar süren bir sürec yasandi. Bu dönemde, ülkenin SSCB sübvansiyonuna dayali, verimlilikten uzak ekonomik altyapisi cok zorlanmis ve kücülmüstü. Bu durumdan cikis icin öngörülen stratejik cözümlerden birisi turizm digeri de bioteknoloji olmustu. Iste tam bu dönemde ülke de uzun yillar kullanilan yerel pesoya (CUP) ek olarak “convertible peso” (CUC) olarak ikinci bir para birimi getirildi. Baslangicta CUC sadece turistlerin kullandigi ama sonrasinda Küba’lilarin da “Dolar Dükkanlarindan”, CUC ile alisveris yapilan dükkanlar, alisveris icin kullandiklari para birimi olarak yayginlasti. Kücük isletmelerin yayginlasmasi ile günlük hayatin tam da merkezine yerlesti.
Turizmin her ne kadar pandemi yüzünden durma noktasina geldiyse de, uluslararasi yatirimlarin artmasi sonucunda bu ikili kur sistemi artik islemez hale geldi. Dolayisi ile cok yakinda bu ikili para birimi sonlanacak ve tek kur sistemine gecilecek.
Yine turizmin yan etkilerinden olan özel isletmelerin (lokanta, taksicilik, pansiyonculuk vb.) artmasiyla, insanlar ek gelir saglamak icin bu alanlara daha cok yönlendiler. Bunun sonucunda da devlet sektörü ve fabrikalarda calisanlarin gelirleri ile turizm ve yan sektörlerde kendi hesabina calisanlar arasinda ciddi gelir farklari olmaya basladi. Öyle ki, bu durum Küba’lilarin ileriye dönük meslek secimlerini de etkilemeye baslamisti. Ada da gerceklesecek ikinci önemli gelisme, devlet sektöründe calisanlarin maaslarinin ortalama 5 kat artacak olmasi. Burada temel amac ücretli çalışanların, daha iyi yasamalarini saglamak ve turizm sektöründe calisanlar ile arada ki makasi bir miktar kapatmak.
Küba’da neredeyse devrimin basindan beri karne uygulamasi var ve her ailenin de bir karnesi var. Böylece her ay bazi temel gida ürünleri ücretsiz alinabiliyor. Bakliyat, tavuk, balik, kiyma, yumurta, ekmek, seker, tuz gibi ürünler bu liste de var. Ama saglanan miktarlar bir ay icin yetmediginden de Küba’lilar arayi maaslarindan, ek islerden ya da yurt disinda yasayan akrabalardan gelen paralar ile kapatiyorlar. Karne sisteminin yarattigi bir diger sorun, insanlari calismaya tesvik etmemesi. Yani temel celiski, yillarin karne sistemi bazi insanlar icin hala vazgecilmez, bazilari icin de gecerliligini oldukca yitirmis durumda. Karnenin kaldirilmasi icin daha güclü bir ekonomik yapiya ihtiyac duyuldugu da süphesiz. Iste ücüncü önemli gelisme, bu karne uygulamasinin yakin zamanda kaldirilabilecek olmasi. Yeni düsünülen sisteme göre herkese ayni yardimi yapmak yerine, ihtiyac sahiplerine yardim etmek gibi daha secici, belirleyici bir sürece adim atilacak
Yazinin basinda kisaca özetledigim, 1990’larda ki “Özel Dönem”e benzer gergin bir sürece giriyor Küba. ABD ablukasinin zaten varolagelen ve Trump döneminde daha da artmis baskisi, dünya ekonomisinin, ticaretin ve özellikle Küba’nin can damari turizmin yavaslamasi ile ýukaridaki kararlari alip uygulamanin arifesindeler. Devlet baskani Díaz-Canel’in özellikle vurguladigina göre, Küba sosyalizmi ekonomiye uygulanacak her türlü sok tedavisini red ettigi gibi, yeni kosullardan olumsuz etkilenebilecek Kübalilari da destekleyecek. Bu yeni düzenlemeler Anayasa ile koruma altinda olan devrimin kazanimlarini da etkilemeyecek.
Kaynaklar: http://en.granma.cu/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder