Amerika kıtasının, özellikle Güney ve Orta Amerika’nın, sömürgeleştirilme
tarihinin başından beri, kıtadaki kaynakların paylaşım mücadelesi sonucu,
ortaya birçok ekonomik işbirliği örgütü çıktı. Kuzey’de ABD’nin başını çektiği
örgütler ile Arka Bahçedeki diğer ülkelerin örgütlerinin hedefleri, çalışma
prensipleri birbirlerinden farklılıklar gösterdi. Kuzey’deki örgütlenme
genellikle mal ve hizmetlerinin diğer ülkelere satışını öngörürken, diğer
ülkelerin örgütlenmeleri ortaklaşa kalkınma, dayanışma ve paylaşıma dayanıyor.
FTAA
“Free Trade Area of the Americas”, 1994’de
konuşulmaya başlandı. “Hegemonyacı, sömürgeci ve ilhakçı stratejiler”in Amerika
kıtasındaki uygulamasına iyi bir örnek olan FTAA, Küba dışındaki bütün Orta ve
Güney Amerika’yla Karaibleri kapsayan, NAFTA’nın (Kuzey Amerika Serbest Ticaret
Sözleşmesi) genişletilmiş halinden başka birşey değildir. Kuruluş felsefesinde
bütün Amerika kıtasındaki ticari engelleri kaldırmak veya en aza indirerek
ticareti hareketlendirmek vardı. Ama daha kuruluşunda Küba’yı dışlaması,
ABD’nin ticari mallarını kıtanın diğer ülkelerine satmak için yapılan düzenleme
girişimleri, kültürel ve sosyal dayanışma gibi ticari unsurlar dışında başka
bileşenleri içermemesinden dolayı zaman içinde etkinliğini kaybetti. Günümüzde
kıtanın geneline hitap edecek bir işlevi kalmamıştır.
ALBA
Venezuela tarafından ortaya atılan ALBA
(Bolivarian Alternative for the Americas,
Amerika İçin Bolivarcı Seçenek), FTAA’nın neo-liberal ve en yüksek kârlılığa dayanan politikaları yerine, ülkeler
arasındaki ekonomik farkları dengeleyen, kârı değil sosyal dayanışmayı ve
“eşitlikçi kalkınmayı” ön planda tutan bir yapılanmayı öngörüyor
FTAA ve ALBA arasındaki farklar 3 ana başlıkta toplanır; Uluslararası hukuk,
Ekonomi ve İdeoloji.
Uluslararası hukuk dilinde, FTAA “çok taraflı anlaşma” olarak, 34 ülkenin
parlamentosu tarafından onaylanıp imzalandı. ALBA ise, FTAA gibi, bir anlaşma
değildir. İki faktörden oluşan bir çerçeve işbirliğidir (framework). 1. Sürekli
gelişen prensipler bütünüdür. 2. Bu prensiplerle gelişen ve uygulanan eylem
planıdır. Her iki faktör de birbiriyle etkileşir; ve dinamik olarak
değiştirilebilir.
Ekonomik olarak, FTAA bir serbest ticaret bölgesi olarak kuruldu. AB’nin
gelişim süreci gibi ekonomik birlik, gümrük birliği, para ve makro ekonomilerin
birlikteliği, en sonunda da siyasi birlik gibi bir süreçten geçmedi; zaten
böyle bir hedefi de olmadı.
İdeolojik olarak incelendiğinde, FTAA sadece ekonomik işbirliğini ABD
lehine öne çıkartan, sosyo-ekonomik, insan, kültür ve ekolojik değerlere önem
vermeyen bir yapılanmadır. Ekonomik olarak eşit olmayan ülkelerin ortaya
koyduğu bir yapılanma olmasına rağmen, bu farkların ölçülmesi ve azaltılması
için mali yardımların olmadığı bir düzendir. ALBA'da benzer olarak serbest
ticareti savunmakla birlikte, sadece ticaretin çözüm olduğunu düşünmemektedir.
Sosyal, ekonomik, kültürel, ekolojik ve insani dayanışmanın hep birlikte
sağlanarak, bütün bu alanlarda topyekun kalkınmayı esas alır.
MERCOSUR
Mercosu, Güney Amerika Ortak Pazarı'na verilen kısaltma isimdir. Latin
Amerikan entegrasyon çabalarının en başarılılarından biri olarak ortaya
çıkmıştır. Şu an geldiği nokta itibariyle MERCOSUR ortak pazarı 1 trilyon
doları aşan pazar derinliği ve 200 milyonluk nüfusuyla entegrasyon girişimleri
içinde tüm dünyada üçüncü sırada yer almaktadır. Ayrıca Güney Amerika’da en
etkili ortak pazar girişimi olarak anılmaktadır. Üye ülkeler: Brezilya,
Arjantin, Uruguay, Paraguay, Venezuela.
CELAC
Aralık 2011'de Latin Amerika ve Karayip
Devletleri Topluluğu’nun (CELAC) Karacas, Venezuela'da kuruldu. Bu zirvede
uluslararası alanda Latin Amerika ve Karayipler’in esas temsilcisi olması hedeflenen
topluluğun resmi kuruluşu gerçekleştirilmiş oldu. Topluluk, ABD ve Kanada hariç
olmak üzere kıtanın 33 ülkesinden oluşuyor. Siyasi yelpazenin farklı yerlerinde
duran ve içlerinde Meksika, Kolombiya ve Şili gibi ABD’ye bağlı hükümetlerce
yönetilen ülkelerin de topluluğun bir parçası olarak, neo-liberal politikaları
açıkça reddeden ilkelerde ortaklaşması büyük bir başarı olarak kabul ediliyor.
PETROCARIBE
Petrocaribe, Karaib ülkeleri ile Venezulea
arasında kurulan, petrol ticaretini düzenleyen bir örgüttür. 29 Haziran
2005'de, Puerto La Cruz, Venezuela kurulmuştur. Anlaşma, ALBA'ya dayanarak üye
ülkeler arasında dayanışma üzerine kurulmuştur.
Ödeme sistemi, alınan petrolün 5%-50% arasındaki
bir değerinin piyasa değerinden ödenmesini ve kalan tutarın 17-25 yıl içinde
taksitlendirilerek, petrol fiatlarının 40 USD/varil üzerinde olursa da %1
faizle ödenmesi prensibine dayanır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder