Gezmek, görmek, öğrenmek, yeni yerler ve
dostluklar keşfetmek amacıyla Nepal'a gelmiştik. Kaldığımız küçük otel, şehrin
tam da merkezinde, eski kraliyet sarayının arkasındaydı. Otelden şehrin
gezilebilecek bütün yerlerine yürüyerek gidebilecek mesafedeydik.
İlk günler Thamel ve Durbar Meydanı'nı
gezdik. Thamel daracık sokakları, ufacık kahve dükkanları, eski binaları, küçük
ve ucuz hotel seçenekleri, kitap dükkanları ile yolu bu ülkeden geçen
seyyahların, soluklanmak isteyenlerin gettosu gibi. Thamel'de, 1960 ve 70'lerde
Hippi'lerin meşhur ettiği Freak Caddesi de görülesi bir yer.
Katmandu'da bütün Nepal'de olduğu gibi
çoğunlukla Hindular ve Budistler yaşıyor. O yüzden heryerde, irili ufaklı,
Hindu ve Budist tapınağı oldukça fazla.
Katmandu'daki diğer günler Swoyambhu
(Maymunlar Tapınağı) ve Patan'ı gezdik. Bu yapılar ve yerleşkeler Hinduların ve
Budistlerin kutsal saydıkları aynı zamanda da Birleşmiş Milletlerin Dünya
Mirası listesindeki önemli mekanlar.
Nepal fakir bir ülke. %30 gelirini yurt
dışında çalışan işçi dövizlerinden sağlıyor. %15 kadar da turizm geliri var.
Bunun dışında önemli bir gelir kalemi aslında dış yardımlar. Ülke Avrupa
Birliği ve Birleşmiş Milletler'in kalkınma programları kapsamında düzenli yardım
ettiği bir yer. Ne yazık ki normal zamanlarda da düzenli elektrik
kesintilerinin olduğu, yağmur almasına rağmen,
altyapı sorunlarından dolayı suyu
biriktiremeyip, sürekli su sıkıntısı yaşayan bir ülke.
Katmandu dışında Sundarijal - Nagarkot -
Changu Narayan - Baktapur - Katmandu rotasında trekking yaptığımız yorucu iki
günün sonunda Cuma akşamı Katmandu'da ki otelimize geri döndük. Ertesi gün
Cumartesi sabahı, Nepal’deki son günümüzde, 25 Nisan 2015, sabah erken
Katmandu'da en sona bıraktığımız Pashupati (Hindu Tapınağı) görmek için
yürüyüşe geçtik.
Saat 10:00 sularında meydana girdik.
Haftasonu da olması yüzünden heryer çok kalabalıktı. Tapınağın içinde, Hindu
geleneği olarak, ölülerin yakılması yüzünden buraya hemen girmeyip, törenin
bitmesini bekleyelim diyerek çevreyi turlamaya başladık. Çevreye yayılmış
onlarca küçük dükkanda ibadetleri sırasında kullanılan nesnelerin, çiçeklerin
satıldı dükkanların arasında
dolaşırken, 1999 Marmara Depremi'nden
hatırladığım, o tanıdık öncü sinyali farkettim, o haberci sarsıntıyı!... İşte o
ilk 2-3 saniyeyi farketmişseniz ve koşullarınız uygunsa, şansınız da varsa belki
kurtulabiliyorsunuz.
İlk öncü ufak sarsıntı gelir gelmez,
kendimizi hemen küçük dükkanın dışına attık, açık alanda olduğumuzdan meydanı
ortalamaya çalışarak depremi yaşamaya başladık. Gittikçe artan bir şiddetle
vurmaya başladığında, uzun zamandır depremi bilmeyen Nepal'lilerin çoğunluğu bu
ilk hamleyi yapamayıp içerde kaldı.
Tezgahların devrildiğini, Tapınak bölgesinde
biraz önce içinde olduğumuz yerlerden, yıkılmadan dolayı toz bulutu
yükseldiğini, hem kendimizi korumaya çalışıp hem de izliyorduk. Tam
hatırlamıyorum herhalde 1 dk'dan fazla sürdü deprem. Ayakta durmakta
zorlanıyorduk, çevremizdeki yaşlılar ve çocuklar yerlerde yuvarlanmaya başladı.
Bütün kuşlar havalandı ve çığlık çığlığa ötmeye başladı. Köpekler havlıyor,
maymunlar sağa sola saklanıyordu. Köpeklerin neden deprem öncesi
havlamadıklarını anlayamadım.
Deprem sonlandığında ilk refleks yakınlara
haber verip, iyi olduğumuzu duyurmak olacaktı. Bütün şehirde hemen elektrik
kesildi. Yanımızda 3 telefon vardı. Hemen 2 tanesini kapatıp ilk 15-20 dk
içinde birkaç SMS gönderdikten sonra koşulları kontrol ettik.
Tapınak bölgesinden kaçışan insanlar meydana
açık alana, nehir kenarına birikmeye başladı. Şaşkınlık içinde çaresizce cep
telefonlarına sarılanlar bilgi almaya çalışırken, pilli transistörlü radyosu
olan birinin yanında kümelendik. İlk haberler 7.9 olduğunu söylüyordu. Havalimanı
kapatılmıştı bile.
İngilizce bilen bir Hindu Guru'sunun yanına
oturup sohbet ettim bir süre. Her gelen artçıda ayağa kalkıp ellerini kaldırıp
dua ederken, göz ucu ile bana bakıyor, "God is Working" (Tanrı
Çalışıyor) diyordu.
Yaklaşık 2 saat meydanda oyalandıktan sonra
bir plan yaptık. Otele yürümemiz gerekiyordu çünkü yolların durumunu
bilmediğimizden, bir de gelen artçılara araç içinde sıkışmış olarak yakalanmak
istemediğimizden yürüyüşe başladık. Hemen meydanın çıkışında yıkılmış binaların
arasından geçtik.
İnsanlar binaya akıyor ama bir kurtarma faaliyeti
de yapılmıyordu. Buradaki binlar genellikle 2-3 katlı, tuğladan, altkatları
dükkan üst katları ise ev olarak kullanılıyor. Deprem anında evden birisinin
çıkması çok zordu kalabalıktan dolayı. Yolboyu geçtiğimiz sokaklarda ara ara
yıkılmış binalar veya küçük tapınaklar gördük ama depremin 7.9 şiddetine göre
kitlesel bir yıkım görmedik.
Bütün dükkanlar kepenklerini kapatmışlar,
insanlar caddelere, parklara yayılmışlar ve şaşkınlıkla birbirlerine
bakıyorlardı.
Otele yaklaştığımızda, sarayın duvarlarının
yıkıldığını gördük. İnsanlar bahçeye girmiş ve çadırlar kurmaya başlamışlardı.
Askerler yardım ediyordu. Otelin girişindeki elektrik direği yıkılmış ve teller
yola saçılmıştı. Elektrik kesik olmasına rağmen dikkatle geçip otele vardık.
Odaya çıkıp azıcık eşyamızı topladık hemen.
Oda da çatlaklar olmuş, yatak odanın ortasına gelmiş ve raflardaki herşey
ortalığa saçılmıştı.
Bizimle otelde kalan 4 yabancı ile acaba
Internet nasıl buluruz da haber alırız diye düşünürken, otel çalışanlarından
birisi bize dizüstü bilgisayarını kullanabileceğimizi söyledi. Hala çalışan
telefon hattı üzerinden 56K'lık yavaş da olsa Internet'e ulaştık. Hızlıca
FaceBook'a bir not bırakıp, ertesi gün kalkacak THY'nin Katmandu - Istanbul
seferi hakkında arkadaşlarımdan bilgi istedim. Diğer turistler de tatillerini
iptal edip, uçak bileti bakmaya başladılar. Bilgisayarın pili bitene kadar
dönüşümlü kullandık. Burada o genç çalışanın yaptığı iyilik tarif edilemez bir
şeydi. Otel'de çalışanlar işlerinin başında birşeyler yapmaya çalışıyor,
neredeyse şok geçirmiş birkaç kişiye su, çay servisi yapıyor bir yandan da
oteli toparlamaya çalışıyorlardı.
Hiç biri işini bırakmadı.
Karanlık basmadan çevreyi bir daha turlayıp,
fotoğraf çekmek ve azıcıkta olsa yardım edebileceğimiz birşey var mı diye tur
attık. Thamel Meydanı ve Durbar çok daha fazla hasar görmüş, neredeyese dümdüz
olmuştu. Thamel'de otele yeni giriş yapan bir hint kafilesinden, otel
çökmesinden dolayı 15 kişi ölmüş. Yolda bazı cesetleri ambulanslara
yüklüyorlardı.
Karanlık basmadan otele döndük. Otelin
dışına birkaç yatak atıldı ve hemen yandaki bambu kulübeye de yataklar kondu.
Buralarda geceyi geçirmeye başladık. Geceden Havalimanına gitmek gereksiz
olacaktı çünkü zaten zorlu bir dönüş bizi beklerken dinlenmemiz gerekiyordu.
Gece boyu artçılar devam etti. En sonunda saat 05:00'deki artçı bizi
"Artık Limana gidin" dercesine yerimizden söktü attı. Limana doğru
yürümeye başladık. Hava aydınlanmaya başlamıştı ama çoğu yolda sokak lambaları
yanıyordu. Bunlar enerjilerini tepelerinde ki küçük güneş panellerinden
aldığından ne kadar kullanışlıymış diye düşündük.
Bizim belediyelerin de hemen örnek alması
gereken bir uygulama!
Yol boyu, yorgun insanlar ve sokak
hayvanları gördük. Nepal'de kedi göremedik ama köpek ve maymun bolca var. Henüz
yardım dağıtılmamış gibiydi. İnsanlar sokaklara örtüler sermiş, uyukluyor ve
bekliyordu. Onların arasında yürüyüp, yönümüzü havalimanına verdik. Yolda bir
taksiye el ettik.
Çinli bir turist bizimle taksiyi paylaştı ve
06:00 sularında Limana geldik. Geceden buraya gelmiş ve adeta everest kamp
alanına çevirmiş yüzlerce turist bütün liman çevresini kaplamıştı. Uyku
tulumlarında ve çadırlarda uyuklayanlar, çay için su ısıtanlar...
Cumartesi'nden itibaren depremden beri uçak
kalkmadığı için, bir gün önceki uçaklardan kalkabilenlerin yolcuları içeri
girmeye çalışıyordu. Sadece checkin yapılacak yolcular içeri girebilecek
olmasına rağmen herkes kapıya hücum ediyor ve gereksiz bir itiş kakış
yaşanıyordu.
THY'nin TK727 uçuşunun 4 saat rötarlı olduğunu
söyleyen bir kağıt asıldı kapıya.
Deprem olduğundan beri, GSM Operatörlerinden
destek mesajları geliyor ama THY'den hala bize en azından uçak rötar bilgisini
söyleyen bir SMS dahi gelmiyordu. Yanımızda geceden kalan 2 litre su, biraz muz
ve kraker ile beklemeye başladık. Çin ve Hint havayolları görevlileri sürekli
anons yaparak yolcuları yönlendiriyor biz de umutla THY görevlisini arıyorduk.
10 gibi checkin başladığı kulaktan kulağa yayıldı ve girişe yöneldik. 1 saat
sonra ancak checkin masasına gelebildik ama bu defa da bilgisayar sistemleri
çalışmadığından elle biniş kartı yazılmasına başlandı. Biniş kartlarımızı aldık
ve kapıya yöneldik.
Terminal binasının içi dahi çatlamış,
yerlerde ki parkeler kalkmıştı. Bize söylenen kapıda beklemeye başladık ama bir
süre sonra başka bir kapıya yönlendirildik. Terminal'de ellerinde biniş
kartları, olmayan uçaklarını bekleyen yorgun insanlarla beklemeye başladık. Tek
çalışan Kafeterya herkese çay/kahve/kraker yetiştirmeye çalışıyordu.
Galiba saat 13:00 sularında
"Haliç" uçağını gördük. Uçak boşaltıldı, valizler yüklenmeye başladı.
Bu arada piste Pakistan ve Hindistan Hava Kuvvetlerine ait yardım uçakları
inmiş yüklerini boşaltıyordu. Biz de sabırla beklerken müthiş bir artçı geldi.
Binanın çatırdağını duydum. Kapıdaki güvenlik görevlilerini dinlemeden yüzlerce
kişi kendini aprona attı. Hepimiz aprondaydık. Burada yerlere oturup, yatarak
bekleyeme başladık.
Açıkçası bu olağanüstü koşullarda dahi,
güvenlik kurallarının ihmal edilmesinden dolayı uçuşun daha da öteleneceğini
düşünürken olağan üstü birşey oldu. Uçak yolcu almaya başladı. Ön ve Arka
kapıdan uçağa binmeye başladık ama biniş kartı kontrolleri yapılamadığından
uçağa binmemize rağmen
sayıların tutması ve kontroller için
herhelde 1.5 saate yakında uçakta bekledik.
Hosteslerimiz özverili olarak, sabırla
işlerini yaptılar.
Uçak o koşullarda havalandı ve Katmandu'ya
son defa yukarıdan baktığımızda hüzünle o güzel insanlara el salladık. Biz
evimize dönmek için yola çıkmış olsak da onları bekleyen daha zorlu koşullar
içimizi burkuyordu. Otel'de bizimle bilgisayarını paylaşan kardeşimi
hatırladım. Uzun süre turistlerin gelmeyeceğini koşulların daha da zor
olacağını dertlenerek paylaşmıştı.
1999'dan beri hafızamızda arkalara itilmiş
biricik deprem gerçeğini, bütün çıplaklığı ve yıkımı ile hatırladık. Bu
küçücük, fakir ülkede o sırada ve sonrasında vandallığın olmadığına,
dükkanların yağmalanmadığına insanların tevekkül ile beklediğine şahit olduk.
Yardımseverliği gördük, herşeye rağmen güzelyüzlü insanlar tanıdık. Onurlu ve
güzel insanlar gördük, sarıldık, şans diledik.
Nepal'e yeniden gelmeyi düşünerek bu geziyi
planlamıştık. Şimdi ayrılırken de bu fikrimizi daha da kesinleştirdik.
Birgün
soL
t24
2 yorum:
Büyük geçmiş olsun. böyle büyük bir depremi yaşamak çok büyük bir deneyim. Depremin o çok ürkütücü ve derinden gelen sesini biliyorum. Tarif edilmez.
Çok ilginç bşr tecrübe yaşamışsınuz sevgili arkadaşım... Yazının sonunda Nepal halkı için söylediklerine tamamen katılıyorum. Geçen sene 11 kilşilik küçük bir grupla yaptığımız 5 gün Hindistan, 3 gün Nepal turundan sonra ben de çevremdeki herkese oralarda gördüğüm yoksul ama sakin, huzurlu, mutlu, yardımsever, arkadaş canlısı ve özveriyle çalışan insanları anlatıyorum. Ben de oradan ayrılırken THY'nin Karmandu havalimanındaki deskinde çalışan Nepal'li bir arkadaş bize check in sırasında çok yardımcı oldu. Sonrasında teşekkür etmek için benim ısrarımla kahve molasını bizimle sohbet ederek geçirdi. O günden beri facebook sayesinde sürekli irtibatta olduk. Deprem sonrası da bana sürekli bilgi verdi. Zaten ilk duyduğum andan itibaren çok üzüldüm, oradan haberler aldıkça da üzüntüm artıyor çünkü maalesef ki halkın çoğunluğu işsiz ve çok zor durumdaymış özellikle köylerde durum çok kötüymüş.
Yorum Gönder